ترجمه نا‌‌پذیری نظریه های علمیِ با واژگان متفاوت

ایده جنجالی سنجش‌ناپذیری در کارهای کوهن به مرور با ایده ترجمه ناپذیری معادل شد. برای این ایده دو شرح و استدلال متمایز قابل صورت بندی است. شرح اول از رویکرد بافتاریِ نظریِ او به معنا درمی‌آید و شرح دوم از تلقی تاکسونومیک‌اش از واژگان انواع طبیعی. مبتنی بر هر یک از این دو شرح می­توان یک شرط ترجمه‌ناپذیری به دست داد و بر اساس آن از ترجمه‌ناپذیر بودن نظریه­های با واژگان متفاوت سخن گفت. در این مقاله این شروط ترجمه‌ناپذیری را صورت‌بندی خواهم کرد و به نقدهای منتقدین پاسخ خواهم گفت. هر چند با اعتراف به اینکه پذیرش این شروط امکان‌پذیری یک ترجمه را بسیار محدود می‌کند، اما اصول راهنمایی که منتقدین کوهن برای ترجمه ارائه کرده‌اند نیز فی الجمله متضمن تنشی بالقوه هستند و نمی‌توانند نقش یک اصل راهنمای معتبر را برای ترجمه ایفا کنند. در واقع در دل نسخه‌های متعدد این اصول تنشی بالقوه میان حفظ بیشینه معقولیت و حفظ بیشنه صدق در متن اصلی وجود دارد، بطوریکه پیروی نظام‌مند از آنها را نامطمئن می‌سازد.